OK

OK Cancel

Thank you

Close

Previous

Wypadanie włosów –
przyczyny, diagnoza, skuteczne leczenie

U mężczyzn najczęściej mamy do czynienia z łysieniem androgenowym, u kobiet – z sezonową utratą włosów pod wpływem działania czynników zewnętrznych, takich jak stres, przemęczenie, nieodpowiednia dieta. Sporo pań obserwuje też przerzedzenie włosów po ciąży, w okresie menopauzy, a także w chorobach tarczycy. Jak sobie radzić z tym problemem?

  • O nadmiernym wypadaniu włosów mówimy wtedy, gdy tracimy więcej włosów niż 50–100 dziennie (stan fizjologiczny).
  • Jest wiele przyczyn wypadania włosów – u mężczyzn to głównie łysienie androgenowe, a u kobiet – androgenowe i telogenowe.
  • Na osłabienie włosów mają też wpływ czynniki ekspozomu, przede wszystkim stres, zmiany klimatu, promienie UV.
  • Wypadanie włosów może też być skutkiem niewłaściwej pielęgnacji.
  • Bardzo ważne jest postawienie odpowiedniej diagnozy przez dermatologa, aby wdrożyć właściwe leczenie.
  • W leczeniu łysienia stosuje się kuracje miejscowe oraz, jeśli jest to wskazane, leki doustne.

Na całym ciele człowieka znajduje się ok. 5 mln mieszków włosowych, a miejsc, które są zupełnie pozbawione włosów, jest niewiele (to wewnętrzne strony dłoni, podeszwy, zgięcia kolan i łokci, usta). Na samej skórze głowy znajduje się ok. 100-150 tysięcy włosów – ich ilość i gęstość kształtuje się już między 9. a 22. tygodniem życia płodowego i pozostaje niezmieniona do końca życia. Każdy włos żyje przeciętnie 3-4 lata (jest to faza jego wzrostu, tzw. anagenu), po czym wypada – jest to tzw. stan spoczynku (telogenu). Dochodzi wtedy do wypadnięcia włosa np. podczas mycia lub czesania – na skutek miniaturyzacji i zaniku mieszka nie ma się on po prostu czego trzymać. W ten sposób, w naturalnym procesie, tracimy ok. 50-100 włosów dziennie – uważa się, że około 10-15% naszych włosów znajduje się w ostatniej fazie życia. O nadmiernym wypadaniu i łysieniu mówimy, gdy na skutek różnych czynników liczba ta rośnie – niepokój powinno wzbudzić wychodzenie włosów garściami np. podczas czesania lub mycia albo ich większa niż normalnie ilość na poduszce lub szczotce. Często wypadaniu włosów towarzyszy też zmiana ich faktury i utrata blasku – stają się szorstkie, przesuszone, matowe.

Jak zbudowany jest włos?

Włos, obok gruczołów łojowych, potowych i paznokci, należy do tzw. przydatków skóry.

Jest zrogowaciałym wytworem naskórka, zbudowanym głównie z twardego, spoistego białka fibrylarnego (czyli keratyny), wytwarzanego przez keratynocyty.

Włos składa się z części zewnętrznej zwanej łodygą włosa i części ukrytej w skórze – korzenia włosa, który tkwi w mieszku włosowym i zakończony jest opuszką (nazywaną cebulką). Opuszka włosa umiejscowiona jest na brodawce włosa, do której dochodzą naczynia krwionośne i nerwy.

Dziennie wypada nam ok. 50–100 włosów.

Kolor włosów zależy od barwnika – melaniny, znajdującej się w ich warstwie korowej. Z wiekiem gęstość włosów na głowie zmniejsza się, stają się one coraz cieńsze i zawierają coraz mniej barwnika, co jest obserwowane jako siwienie.

Łysienie androgenowe

To najpowszechniejszy rodzaj łysienia, który ma podłoże genetyczne i stanowi 95% wszystkich zdiagnozowanych przypadków łysienia. Dotyka ponad 80% mężczyzn i ok. 42% kobiet1. Łysienie androgenowe jest związane z uwarunkowaną genetycznie aktywnością enzymu alfa-reduktazy, obecnego w mieszku włosowym i przetwarzającego testosteron, który odpowiada za miniaturyzację mieszka włosowego. Dochodzi wtedy do znacznego skrócenia fazy wzrostu włosa i jego szybszego przejścia w fazę telogenu oraz związanej z tym miniaturyzacji mieszka (na skutek zmniejszenia ukrwienia dochodzi do spowolnienia jego wzrostu i w końcu zanika). Z tego powodu u mężczyzn proces ten zachodzi gwałtowniej i często rozpoczyna się we wczesnej młodości, nawet już w wieku dojrzewania – zmiany zaczynają się zwykle od okolicy czołowo-skroniowej, a następnie obejmują szczyt głowy. U kobiet łysienie androgenowe zachodzi na skutek braku równowagi androgenowo-estrogenowej (np. powiązanej z zespołem policystycznych jajników), rzadko jednak prowadzi do całkowitego wyłysienia. Włosy mogą jednak ulec znacznemu przerzedzeniu – głównie w okolicy ciemieniowo-szczytowej, stanowiąc poważny problem estetyczny.

Cykl życia włosa

Cykle życia włosa składa się z trzech faz:

  • Anagen (faza wzrostu) – trwa od 3 do 6 lat. Na zdrowej skórze głowy ok. 80-85% włosów znajduje się w tej fazie.
  • Katagen (faza przejściowa/inwolucyjna) – trwa jedynie 1-2 tygodnie. Znajduje się w niej jedynie 1% włosów.
  • Telogen (faza spoczynku) – trwa od 2 do 4 miesięcy. Zrogowaciały „stary” włos tkwi w górnym odcinku mieszka włosowego, po czym zostaje wypchnięty przez nowy włos anagenowy (który zaczyna wydostawać się na powierzchnię skóry). W tej fazie znajduje się zwykle ok. 15% włosów.

Wypadanie włosów a usztywnienie kolagenu

Kolagen jest głównym tzw. białkiem podporowym naszych tkanek – to właśnie on decyduje o jędrności i gęstości skóry, ma wpływ na wygląd paznokci oraz, jak się okazuje, włosów. Niestety, wraz z wiekiem go ubywa, co powoduje utratę jędrności i opadanie tkanek oraz zmarszczki. Jak natomiast wpływa na kondycję włosów? Kolagen występuje wokół mieszka włosowego i pod nim, a jego usztywnienie jest jedną z głównych przyczyn przedwczesnego wypadania włosów. Dzieje się tak, ponieważ usztywnienie kolagenu powoduje usztywnienie cebulek włosów – wytworzone w ten sposób ciśnienie ma wpływ na otaczające naczynia krwionośne, którymi dostarczane są składniki odżywcze do cebulki włosa. Mieszki włosowe nie są więc odpowiednio odżywiane i kurczą się, co powoduje, że włosy z czasem ulegają osłabieniu i ścieńczeniu, aż w końcu zaczynają nadmiernie wypadać – ich cykl życia ulega skróceniu. Problem nasila się wraz z wiekiem. Ponadto sztywnienie kolagenu ma również negatywny wpływ na głębokie i silne zakotwiczenie cebulki włosa w skórze właściwej, co zwiększa prawdopodobieństwo wypadania włosów.

Znaczenie komórek macierzystych

Mieszek włosowy to prawdziwe „centrum dowodzenia” wzrostem włosów. To w nim bowiem różnicują się komórki włosa – proces ten zachodzi dzięki komórkom macierzystym. Mieszek włosowy jest osłaniany przez pochewkę, która zawiera kolagen i ma ogromne znaczenie dla „udostępniania” komórek macierzystych potrzebnych do wzrostu włosa.

Górna, wybrzuszona część mieszka włosowego zawiera komórki macierzyste, które są chronione przed degeneracją. W momencie, gdy produkcja włosa ustaje i dolna część mieszka przechodzi w fazę obumierania, jego górna część może pod wpływem komórek macierzystych dać początek nowemu mieszkowi włosowemu. Jest to możliwe, ponieważ pod koniec każdego cyklu wzrostu włosa zachodzącego na zdrowej skórze głowy pochewka zachowuje się jak elastyczna opaska. Pozwala ona mieszkowi włosowemu na „naładowanie się” komórkami macierzystymi, a następnie na zakotwiczenie się głębiej w skórze właściwej i zainicjowanie wzrostu nowych włosów (które wyrastają ze znajdującej się w mieszku cebulki). Jeśli jednak pochewka traci swoją elastyczność wskutek sztywnienia kolagenu, proces ten ulega zakłóceniu – niedostateczna ilość komórek macierzystych w mieszku włosowym powoduje zaburzenie cyklu wzrostu włosa i w efekcie jego osłabienie oraz wypadanie.

Wypadanie włosów u kobiet

U kobiet najczęściej dochodzi do tzw. łysienia telogenowego, kiedy więcej włosów niż zwykle przechodzi w fazę spoczynku (telogen) i wypada. Ma ono najczęściej charakter okresowy i pojawia się zwykle po upływie 2-4 miesięcy od momentu zadziałania czynnika sprawczego. Najczęściej są to:

  • zmiany hormonalne zachodzące w okresie ciąży lub menopauzy – estrogeny są odpowiedzialne za gęste i mocne włosy, ich spadek powoduje ich osłabienie i nadmierne wypadanie,
  • silny bądź przewlekły stres – ma wpływ na szybkość wzrostu włosów i ich jakość oraz gęstość,
  • niedobory składników odżywczych w diecie, takich jak kwasy omega-3, żelazo (anemia), witaminy z grupy B oraz witamina D3,
  • stres oksydacyjny wywołany wolnymi rodnikami – dochodzi wtedy do utrudnionego dopływu substancji odżywczych i spowolnienia wzrostu włosa,
  • sezonowe wypadanie włosów wiosną i jesienią – przypuszcza się, że ma ono swoje źródło (podobnie jak u zwierząt) w zmianach poziomu hormonów płciowych, choć oczywiście nie są to tak gwałtowne procesy jak w świecie przyrody, wpływ może też mieć zmiana diety i ilość dostarczanych składników odżywczych,
  • mikropodrażnienia skóry głowy – poprzez czynniki ekspozomu takie jak zanieczyszczenia, promienie UV), które powodują gorsze odżywienie i obkurczenie mieszka włosowego i w efekcie nasilone wypadanie włosów (zwłaszcza gdy skóra głowy jest na nie eksponowana długofalowo),
  • stosowanie niektórych leków, np. przeciwnowotworowych,
  • różne schorzenia zapalne, grzybicze czy zakaźne skóry głowy (np. grzybica, łupież, łojotokowe zapalenie skóry głowy).

Stylizacja włosów

Kobiety mogą też  tracić włosy wskutek uszkodzeń mechanicznych i chemicznych, wywołanych częstymi zabiegami stylizacyjnymi (suszenie, prostowanie, kręcenie, a nawet mocne związywanie gumką), koloryzacją (zwłaszcza rozjaśnianiem) czy trwałą ondulacją, która dosłownie rozrywa strukturę włosów. Dochodzi wtedy do zwiększonej łamliwości włosów, co jest obserwowane jako nadmierne wypadanie.

Hormony a włosy

Na długość poszczególnych faz cyklu włosowego znaczący wpływ mają hormony.
Estrogeny – przedłużają okres wzrostu włosa, dzięki czemu włosy stają się gęstsze i mocniejsze. To dlatego w ciąży włosy są mocne, a w czasie karmienia, po odstawieniu doustnej antykoncepcji  i w okresie menopauzy ulegają przerzedzeniu.
Androgeny – hamują wzrost włosów na głowie, ale pobudzają go poza skórą głowy (np. na plecach, brzuchu) zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.

Inne rodzaje łysienia

Do innych – na szczęście rzadziej występujących – rodzajów łysienia, dotykających zarówno kobiety, jak i mężczyzn zalicza się przede wszystkim:

  • łysienie bliznowaciejące – pojawia się wtedy, gdy dochodzi do uszkodzenia mieszka włosowego, np. wskutek silnego stanu zapalnego;
  • łysienie plackowate – ma charakter autoimmunologiczny i często współwystępuje z innymi chorobami o takim podłożu, np. AZS, może też być odpowiedzią na silny stres, występuje też u dzieci; charakterystycznym objawem są trwałe bądź przejściowe ogniska (placki) łysienia o owalnym bądź okrągłym kształcie;
  • trichotillomania – to łysienie wywoływane przez samych pacjentów, którzy mechanicznie wyrywają sobie włosy w celu rozładowania stresu i lęku, może też towarzyszyć zaburzeniom psychicznym.
Poznaj wszystkie przyczyny wypadania włosów.

Kim jest trycholog?

Trychologia to dział dermatologii zajmujący się profilaktyką, diagnostyką i leczeniem skóry głowy oraz włosów (tricho to po grecku włos, logos – nauka). Trycholog zajmuje się diagnozą i leczeniem chorób skóry głowy i włosów. W powszechnym użyciu to każda osoba (np. kosmetyczka) zajmująca się tą dziedziną, niektórzy mówią nawet o trychologii kosmetycznej. Nie powinna ona jednak zastąpić leczenia dermatologicznego!

Diagnostyka łysienia

Diagnoza przyczyn łysienia jest podstawą doboru odpowiedniej terapii i leczenia. Do najczęściej stosowanych metod diagnostycznych – obok dokładnego wywiadu – należą:

Badania hormonów
Oznacza się w nim stężenia hormonów odpowiedzialnych za utratę włosów, zwykle to: oznaczenie w surowicy krwi stężenia wolnego (FT) i całkowitego (TT) testosteronu, aktywnej formy testosteronu – dihydrotestosteronu (DHT), dihydroepiandrosteronu (DHEA) oraz estrogenów (estradiol, E2). Ponieważ łysienie może być spowodowane zaburzeniem pracy innych gruczołów produkujących hormony, lekarze zalecają również ocenę pracy jajników na podstawie pomiaru stężenia LH i FSH, tarczycy na podstawie pomiaru stężenia TSH i T4 (tyroksyna) oraz ferrytyny (diagnostyka anemii). Często bada się też poziom żelaza i ferrytyny, wapnia i witaminy D3, a także trójglicerydów, cholesterolu i glukozy.

Trychoskopia
To opracowana przez polskich dermatologów i opisana w „Atlasie trichoskopii”2 nieinwazyjna technika diagnostyczna, która opiera się na dermoskopii lub wideodermoskopii (zwykle w powiększeniu 20x, 70x lub 200x). Umożliwia obserwację i ocenę łodyg włosów oraz struktur skóry owłosionej głowy, w tym w szczególności ujść mieszków włosowych, stanowiących górną część kanału włosa, skóry otaczającej mieszek oraz naczyń mikrokrążenia. Pozwala dokładnie określić rodzaj łysienia, a także różnicować do siebie podobne objawowo przypadki, np. łysienie androgenowe kobiet z przewlekłym łysieniem telogenowym, łysienie plackowate z trichotillomanią oraz różnych postaci łysienia bliznowaciejącego. Ponadto pozwala odróżnić włosy wypadające od łamiących się, co zazwyczaj nie jest proste w ocenie klinicznej lub ocenie za pomocą innych dostępnych metod.

Test pociągania – metoda fizykalna, polegająca na delikatnym pociągnięciu przez lekarza 40-60 włosów w trzech lokalizacjach na skórze owłosionej głowy. Jeśli w rękach lekarza zostają w dowolnej lokalizacji ponad 3 włosy lub ponad 10 włosów łącznie, uznaje się, że test jest dodatni. W ten sposób można stwierdzić, czy istnieje problem wypadania włosów.

Trychogram – polega na ocenie mikroskopowej około 50-100 korzeni włosów pacjenta pobranych przez lekarza. Włosy zazwyczaj pobiera się z dwóch okolic owłosionej skóry głowy: czołowej i potylicznej. W badaniu mikroskopowym ocenia się fazę wzrostu każdego włosa , pozwala to ocenić, ile włosów znajduje się w fazie anagenu, katagenu, telogenu oraz jaka jest ilość włosów będących w zaniku. Uważa się, że dosyć powszechnie stosowany trichogram jest szczególnie przydatny w rozpoznawaniu łysienia telogenowego.

Fototrychogram (trychoskan) – polega na obserwacji i ocenie stanu skóry i włosów przy użyciu cyfrowej kamery video i specjalistycznego oprogramowania komputerowego. Wykonuje się serię zdjęć określonych obszarów skóry głowy w odstępie 72 godzin, a komputer dokonuje analizy tempu wzrostu włosa. Daje wyniki analogiczne do trychogramu, ale nie wymaga wyrywania włosów.

Mikroskopia świetlna – pozwala ocenić łodygę włosów. Zwykle jest wykorzystywana przy zwiększonej łamliwości włosów i przy podejrzeniu niektórych wrodzonych chorób łodygi włosa.

Biopsja skóry głowy i jej ocena histopatologiczna – metoda pomocnicza. Polega na pobraniu (specjalną sztancą) co najmniej dwóch wycinków skóry z obszarów objętych łysieniem i ich ocenie histopatologicznej. Pozwala ocenić odsetek mieszków włosowych w fazie telogenu oraz mieszków zminiaturyzowanych. Wykonuje się je głównie w celu różnicowania łysienia androgenowego z przewlekłym łysieniem telogenowym, a także przy podejrzeniu nietypowego łysienia plackowatego oraz łysienia bliznowaciejącego.

Leczenie łysienia

Dzięki postawieniu odpowiedniej diagnozy lekarz dermatolog może zalecić odpowiednie leczenie.

  • W łysieniu androgenowym u mężczyzn stosuje się leczenie doustne na bazie finasterydu (lek ten hamuje aktywność enzymu 5 alfa reduktazy, odpowiedzialnego za przekształcanie testosteronu do jego aktywnej formy dihydrotestosteronu DHT) oraz terapie miejscowe pobudzające mieszki włosowe do produkcji nowych włosów (np. na bazie minoksydylu).
  • U kobiet zwykle stosuje się leki poprawiające ukrwienie mieszka włosowego, takie jak minoksydyl i aminexil; doustne leki antyandrogenowe są stosowane wyłącznie w przypadku poważnych zaburzeń hormonalnych, takich jak zespół policystycznych jajników.
  • Amienxil jest wyjątkowym składnikiem stosowanym w produktach przeciwko wypadaniu włosów, ponieważ nie tylko poprawia odżywienien i dotlenienie mieszków włosowych, ale też zapobiega sztywnieniu kolagenu wokół nich oraz zmiękcza pochewkę osłaniającą włos. Dzięki temu włos jest lepiej zakotwiczony w mieszku włosowym i bardziej odporny na wypadanie.
  • Kuracje dermokosmetyczne, stosowane w domowej pielęgnacji, wspierają leczenie łysienia, są też skutecznym sposobem na poprawę gęstości włosów w przypadku okresowego wypadania włosów. Warto też wykluczyć czynnik mogący nasilać problem, np. wzbogacić dietę w składniki odżywcze bądź zadbać o odpowiednią suplementację.
  • Są też profesjonalne metody walki z nadmierną utratą włosów: kuracje trychologiczne bądź zabiegi medyczne, np. mezoterapia skóry głowy koktajlem odpowiednio dobranych składników aktywnych bądź osoczem bogatopłytkowym, przeszczep komórek macierzystych, a w skrajnych przypadkach, gdy inne metody zawodzą – przeszczep włosów.

Włosy w liczbach

  • Na ciele ludzkim jest 5 mln mieszków włosowych – z tego 100–150 tysięcy na głowie.
  • Osoba dorosła ma ok. 250-350 włosów na cm2.
  • Włosy rosną średnio 1 mm na 3 dni, ok. 1 cm miesięcznie i 12–15 cm rocznie.
  • Tempo ich wzrostu zależy od wieku, pory roku, odżywienia organizmu oraz predyspozycji genetycznych.
  • Dziennie wypada nam ok. 50–100 włosów.
  • Ogółem w ciągu całego życia człowieka na jego głowie zachodzi ok. 25–30 cykli życiowych mieszka włosowego.
  • Średnio 60–90% włosów na głowie pozostaje w fazie wzrostu (anagenu).
  • Włosy szybciej rosną u mężczyzn i są u nich grubsze, ale dłużej żyją u kobiet (nawet do 7 lat).
  • Najwięcej włosów mają naturalne blondynki, ale są one najcieńsze. Włosy rude są najgrubsze, ale jest ich najmniej – średnio ok. 90 tysięcy. Włosy brązowe są średnie zarówno pod względem grubości, jak i gęstości.

Źródła:
1 Walkowiak H. Zastosowanie finasterydu w leczeniu łysienia androgenowego męskiego. Post Dermatol Alergol 2007; 3: 133-139
2 Lidia Rudnicka, Małgorzata Olszewska, Adriana Rakowska. 2013. Atlas of Trichoscopy Dermoscopy in Hair and Scalp Disease. Springer Verlag

Wypadanie włosów (łysienie) może mieć wiele przyczyn.

wlosy-wypadanie-main