Łupież – dlaczego powstaje
i jak się go pozbyć?

Objawem łupieżu jest nadmierne łuszczenie się naskórka i białe płatki sypiące się z głowy. Na szczęście są proste sposoby poradzenia sobie z tym kłopotliwym problemem.

• Łupież jest najczęstszym schorzeniem skóry głowy, które może przybierać różną postać, np. łupieżu suchego czy łupieżu tłustego.
• Za jego powstawanie są odpowiedzialne za bytujące na skórze głowy grzyby z Malassezia najczęściej z gatunku Malassezia furfur.
• Sprzyjają mu też czynniki zewnętrzne: zanieczyszczenia, promienie UV, oraz wewnętrzne w tym stres.
• Leczenie zwykle jest dość proste – polega na stosowaniu szamponów ze składnikami przeciwgrzybiczymi.
• Ponieważ łupież ma charakter nawrotowy, ważna jest odpowiednia profilaktyka i pielęgnacja skóry głowy, aby temu zapobiegać.

Łupież suchy jest najczęstszą chorobą skóry głowy o przewlekłym i nawrotowym charakterze. Uważa się, że dotyczy minimum 50% populacji¹, częściej pojawia się u mężczyzn niż kobiet (związane to jest z większą aktywnością hormonów odpowiedzialnych za produkcję sebum w skórze). Szczyt zachorowań przypada na wiek ok. 20. roku życia² (młodzież i tzw. młodzi dorośli). Zwykle pojawia się na przetłuszczającej się skórze głowy, ale może też wystąpić na skórze suchej czy wrażliwej.

Łupież skóry głowy - jak rozpoznać pierwsze objawy?

Charakterystycznym objawem łupieżu jest wzmożone łuszczenie się skóry głowy (gładkiej bądź owłosionej) z mniej lub bardziej nasilonym łojotokiem. W normalnych warunkach złuszczanie się martwych komórek naskórka i pojawianie się w ich miejsce nowych zachodzi w cyklu 28-dniowym – wymiana odbywa się w sposób niewidoczny gołym okiem. W przypadku łupieżu proces ten jest przyspieszony (skraca się do 7-21 dni), a nowo powstałe komórki często ulegają złuszczeniu jeszcze przed obumarciem. To dlatego we włosach i na ubraniu pojawiają się wtedy wyraźnie widoczne białe płatki bądź łuski, które powodują duży dyskomfort, może też wystąpić silny świąd i zaczerwienienie skóry.

Cykl odnowy komórkowej skóry głowy i jego wpływ na łupież

Cykl odnowy komórkowej na zdrowej skórze głowy trwa ok. 28 dni. Proces ten następuje poprzez złuszczanie martwych komórek naskórka – w normalnych warunkach dziennie złuszcza się 0,005-0,5 g komórek warstwy rogowej, czego nie widać gołym okiem. W łupieżu proces ten przyspiesza, a na skórze gromadzą się łuski i resztki martwych komórek naskórka.

Skąd się bierze łupież? Poznaj najczęstsze przyczyny

Przyczyny powstawania łupieżu nie są do końca poznane. Na pewno choroba ta związana jest z uwarunkowaniami genetycznymi, a łupież występuje przy braku równowagi 3 czynników:

• sebum - zmiana jego składu,
• mikrobiom - brak równowagi objawiający się najczęściej namnażaniem mikroorganizmów w tym grzybów
• bariera naskórka - występowanie podrażnienia lub nadmiernego przetłuszczenia skóry
  
  

Od czego bierze się łupież? Występowanie łupieżu związane jest z grzybem z rodzaju Malassezia, który należy do fizjologicznej flory skóry – tzw. mikrobiomu.

^{Mikrobiom to niewidzialny dla ludzkiego oka ekosystem żywych mikroorganizmów, żyjących na skórze człowieka.}

Każdy centymetr kwadratowy zamieszkuje od 10000 do 1 miliona bakterii i drożdżaków. Ich równowaga jest niezbędna dla zdrowia skóry i jej prawidłowego funkcjonowania.

Na skórze z łupieżem drożdżaki Malassezia mnożą się 10-krotnie zaburzając równowagę mikrobiomu. Dlaczego tak się dzieje? Do wzrostu grzyby te potrzebują kompleksu lipidowego – to, czy wywoła łupież, zależy więc od tego, czy wystąpią warunki tłuszczowe do jego namnażania (dlatego objawy zwykle pojawiają się w okresie nasilonego przetłuszczania się skóry głowy). Malassezia żywi się trójglicerydami obecnymi na skórze głowy, zaburzając strukturę lipidów. Uwolnione w ten sposób kwasy tłuszczowe zaczynają podrażniać skórę, czego skutkiem jest nadmiernie łuszcząca się skóra i stan zapalny. Dodatkowo powstawaniu i nawrotom łupieżu sprzyjają nieprawidłowości w procesie odnowy komórkowej naskórka – jeślifunkcje ochronne naskórka są naruszone, skóra staje się bardziej wrażliwa nie tylko na czynniki zewnętrzne, ale też na działanie grzybów i bakterii, a także na stany zapalne.

Dowiedz się więcej również o innych przyczynach łupieżu.

Rodzaje łupieżu — jak wygląda łupież i jego poszczególne postaci?

W zależności od rodzaju łupież występuje na różnych częściach ciała osób w różnym wieku i różnej płci. Może rozwijać się zarówno na skórze suchej, jak i skórze łojotokowej. Wyróżnia się następujące rodzaje łupieżu:

• Łupież suchy (pityriasis simplex) – zmiany lokalizują się głównie na owłosionej skórze głowy, rzadziej na brwiach czy rzęsach. Naskórek złuszcza się w formie białych bądź srebrzystobiałych drobnych łusek, które gromadzą się na powierzchni skóry i opadają na ubranie samoistnie bądź w trakcie czesania włosów. Zmianom tym może też towarzyszyć lekki świąd. Łupież suchy jest to efekt nadmiernego złuszczania się komórek naskórka, które zwykle powinno trwać około 28 dni, ale w przypadku łupieżu suchego może skrócić się do 7-15 dni. Przyczyny łupieżu suchego są wieloczynnikowe i mogą obejmować hiperproliferację naskórka, czyli niewłaściwy wzmożony proces złuszczania. Niewłaściwa dieta, uboga w minerały takie jak magnez, żelazo, cynk, potas, selen, również przyczynia się do powstawania łupieżu. W leczeniu łupieżu suchego stosuje się szampony przeciwłupieżowe zawierające substancje, takie jak dwusiarczek selenu, oraz dba się o odpowiednią higienę osobistą i unikanie czynników drażniących skórę głowy.
   

^{Łupież suchy jest najczęstszą postacią tego schorzenia. Płatki są drobne, białawe, nie przylegają do skóry. Są widoczne na powierzchni skóry głowy i przy linii włosów. Łatwo opadają i można je zobaczyć na ciemnych włosach i ubraniu.}

• Łupież tłusty (pityriasis steatoides) – w jego przebiegu występują uwarstwione, żółtawe strupy i objawy stanu zapalnego. Nadmiernemu złuszczaniu komórek naskórka towarzyszy wzmożone wydzielanie łoju, co powoduje, że przetłuszczeniu ulegają też włosy. Często łupież tłusty, inaczej zwany łupieżem łojotokowym, jest następstwem nasilenia nieleczonego łupieżu zwykłego. Łupież łojotokowy charakteryzuje się dużymi, tłustymi i żółtymi łuskami na skórze głowy. Dodatkowo objawia się świądem, zaczerwienieniem i podrażnieniem skóry głowy. Przyczyny tego schorzenia nie są do końca znane, ale uważa się, że za jego rozwój odpowiada nadaktywność gruczołów łojowych, zwłaszcza w okresie dojrzewania, oraz nieprawidłowy proces odnawiania naskórka. Wskazuje się również na zakażenie grzybami z rodzaju Malassezia, które są naturalnie obecne na skórze głowy, ale w stanie chorobowym mogą namnażać się, prowadząc do objawów łupieżu łojotokowego.^. Leczenie łupieżu łojotokowego skupia się na zmniejszeniu objawów łuszczenia, świądu i zaczerwienienia. Stosuje się do tego celu leki miejscowe, takie jak specjalne szampony przeciwłupieżowe zawierające substancje aktywne przeciwgrzybicze.

^{W tłustej postaci łupieżu widoczne są duże, żółtawe płatki, które przylegają do skóry głowy. Jest to związane z nadmiarem sebum. Często pojawia się świąd, przez który dochodzi do podrażnień skóry wywołanych drapaniem.}

• Łupież biały skóry gładkiej (pityriasis alba) – charakteryzuje się obecnością białych, dobrze odgraniczonych ognisk (plamek). Zmiany te najczęściej umiejscawiają się na twarzy, dłoniach i ramionach. Na łupież biały narażeni są przede wszystkim dzieci, młodzież i młodzi dorośli – częściej chłopcy i mężczyźni. Pojawieniu się łupieżu białego sprzyja atopowe zapalenie skóry. Objawy często pojawiają się lub nasilają się po ekspozycji na słońce czy po wizycie w solarium.

• Łupież pstry (pityriasis versicolor) – objawia się charakterystycznymi brunatnymi bądź różowymi plamami złuszczającymi się  drobnopłatowo. Zmiany najczęściej lokalizują się na karku, plecach, ramionach i w górnych częściach klatki piersiowej. Po wyleczeniu pozostawiają odbarwienia, które nie ulegają opalaniu.

• Łupież azbestowy (pityriasis amiantacea) – jest to rodzaj łupieżu tłustego, który charakteryzuje się bardzo grubymi, trudnymi do usunięcia łuskami, obejmującymi pochewkowato włos. Przy próbie zdjęcia ulegają one obłamywaniu i rozdzielają się na drobne blaszki (jak azbest). Objawy tego łupieżu mogą być mylone z łuszczycą.

• Łupież różowy Giberta (pityriasis rosea Gibert) – jest to schorzenie o charakterze rumieniowo-złuszczającym, które dotyka głównie dzieci i młodych dorosłych, częściej kobiet niż mężczyzn. Rozpoczyna się zwykle od pojawienia się kilkucentymetrowego ogniska rumieniowego (pokrytego łuskami) – tzw. blaszki macierzystej – na tułowiu, następnie zmiany rozlewają się na całej powierzchni ciała. Prawdopodobnie jest to choroba o podłożu wirusowym (wirus opryszczki typu 7 – HHV7).

Jak rozpoznać łupież?

Zwykle bez problemu można samodzielnie rozpoznać objawy najpowszechniejszego łupieżu zwykłego bądź łojotokowego. Jeśli nie pomoże stosowanie szamponów i środków przeciwłupieżowych, konieczna jest wizyta u dermatologa. Są też bowiem inne choroby skóry głowy, które mogą przebiegać z podobnymi zmianami (np. łuszczyca, łojotokowe zapalenie skóry głowy, grzybica skóry głowy). Łuszczenie się naskórka może też być objawem reakcji alergicznej np. na składnik zawarty w szamponie. Czasami konieczne jest wykonanie badań mykologicznych, aby postawić prawidłową diagnozę i wdrożyć skuteczne leczenie.

Łupież skóry głowy — co przyczynia się do nasilenia problemu?

Na skłonność do łupieżu bądź zaostrzenie jego objawów wpływ mają czynniki wewnętrzne i zewnętrzne ekspozomu, takie jak m.in.: 

• zaburzenia hormonalne (wpływ androgenów na pracę gruczołów łojowych, łupież często pojawia się w okresie dojrzewania),
• osłabienie układu odpornościowego, zmęczenie, brak wypoczynku,
• nadmierne pocenie się,
• skłonność do przetłuszczania się skóry,
• brak higieny osobistej,
• stres emocjonalny,
• niewłaściwe odżywianie, w tym nadmierne spożycie cukru i tłuszczów nasyconych, dieta uboga w cynk i witaminy z grupy B,
• nieodpowiednia pielęgnacja włosów, np. niedokładne spłukiwanie szamponów i odżywek, przegrzewanie skóry suszarką, nadmierne stosowanie żeli i lakierów (zatykając ujścia mieszków włosowych i gruczołów łojowych sprzyjają wzmożonej produkcji sebum),
• zmiany klimatu – łupież zwykle nasila się zimą (sprzyja mu przegrzewania skóry czapką oraz przebywanie w ogrzewanych pomieszczeniach).

^{Tzw. łupież kosmetyczny to nic innego jak reakcja skóry głowy na podrażnienie wywołane stosowaniem nieodpowiednich kosmetyków myjących i stylizacyjnych czy zabiegami fryzjerskimi. Skóra staje się przesuszona, zaczerwieniona, swędząca, podczas drapania lekko się łuszczy – dając objawy podobne do łupieżu.}

Łupież – skuteczne metody leczenia. Jak zwalczyć problem skóry głowy?

W zwalczaniu łupieżu istotną rolę odgrywają grzyby drożdżakopodobne, dlatego podstawowa pielęgnacja opiera się na stosowaniu szamponów leczniczych i preparatów przeciwgrzybiczych, które zawierają takie składniki jak: dwusiarczek selenu, ketokonazol, pirokton olaminy (octopirox), pirytion cynku, cyklopiroksolamina (cyklopirox).

Dodatkowo, aby wspomóc usuwanie nagromadzonych, stwardniałych łusek skórnych, warto stosować produkty z kwasem salicylowym w małym stężeniu. Czasami, w ciężkich postaciach łupieżu i łojotokowego zapalenia skóry, konieczne jest wprowadzenie pod kontrolą dermatologa leczenia doustnego lekami przeciwgrzybiczymi (takimi jak flukonazol i itrakonazol) bądź lekami wpływającymi na działanie gruczołów łojowych ,(m.in.:izotretynoina).

W większości przypadków jednak wystarczy stosowanie dostępnego bez recepty szamponu przeciwłupieżowego. Bardzo ważne jest, aby wybierać produkty o jednoczesnym działaniu łagodzącym – to pozwoli uniknąć wystąpienia błędnego koła związanego z podrażnieniem skóry środkami hamującymi rozwój łupieżu. Wtedy bowiem wtórnie może dojść do nasilenia stanu zapalnego na skórze głowy.

W marce Dercos stworzonej przez Vichy znajdują się trzy rodzaje szamponu przeciwłupieżowego:

• do włosów normalnych i przetłuszczających się,
• do włosów suchych,
• do wrażliwej skóry głowy,

Ich przeciwłupieżowa formuła została wzbogacona w kompleks odbudowujący włosy, składniki oczyszczające i kojące, a także technologię pomagającą zachować równowagę mikrobiomu skóry głowy. Szampony Dercos działają jednocześnie łagodząco i przeciwłupieżowo, eliminując do 100% widocznego łupieżu już po pierwszym myciu³. Badania wykazały, że Dercos eliminuje do 100% widocznego łupieżu oraz zmniejsza uczucie swędzenia i podrażnienia skóry głowy.⁴ Zalecana jest 4-tygodniowa kuracja – 2-3 razy w tygodniu szampon należy nanieść na włosy i pozostawić na 2 minuty, następnie spłukać. Dercos zapobiega nawrotom łupieżu do 6 tygodni po zakończonej kuracji.⁵

Niezależnie od tego, czy chodzi o włosy suche, przetłuszczające się, czy wrażliwą skórę głowy - Vichy oferuje ukierunkowane formuły przeciwłupieżowe, które działają już od pierwszej aplikacji i zapobiegają pojawieniu się nowego łupieżu.

Jak skutecznie zwalczyć duże płaty łupieżu? Najlepsze produkty przeciwłupieżowe

Nie zawsze domowe sposoby na łupież działają. Warto je wesprzeć specjalistycznymi produktami. Jaki szampon na łupież wybrać? Jednym z nich jest DERCOS DS szampon przeciwłupieżowy dla włosów suchych od Vichy. Szampon został stworzony z myślą o włosach suchych. Jego głęboko oczyszczająca formuła eliminuje do 100% widocznego łupieżu. Dodatkowo zapobiega nawrotom łupieżu przez okres aż 6 tygodni. Po 4 tygodniach stosowania przywraca równowagę mikrobiomu skóry głowy i łagodzi uczucie swędzenia. Dercos jest marką dermokosmetyczną najczęściej polecaną przez dermatologów na świecie przeciw łupieżowi⁶.

Zawiera składniki aktywne takie jak:

• dwusiarczek selenu, który działa przeciwgrzybiczo, zmniejsza łupież i łojotokowe zapalenie skóry.
• kwas salicylowy mający działanie złuszczające, oczyszcza skórę głowy z łusek łupieżu.

Jaki szampon na łupież wybrać w przypadku włosów przetłuszczających się i normalnych? W takim wypadku zaleca się stosowanie DERCOS DS szampon przeciwłupieżowy dla włosów normalnych i przetłuszczających się. Składniki aktywne takie jak kwas salicylowy czy dwusiarczek selenu, działają przeciwgrzybiczo, mają działanie złuszczające i oczyszczające. Regularne stosowanie szamponu eliminuje nawet do 100% widocznego łupieżu i zapobiega jego nawrotom, nawet przez okres 6 tygodni. Wystarczą 4 tygodnie stosowania, aby przywrócona została równowaga mikrobiomu skóry głowy.

Dercos DS to kuracja przeciwłupieżowa, polecana przez dermatologów. Jej skuteczność została potwierdzona badaniami klinicznymi. Jeśli masz problemy z łupieżem, ten szampon może być doskonałym wyborem dla Twoich suchych włosów

Szampony z serii Dercos DS są dostępne w opcji uzupełniającej refill. Oznacza to, że produkt jest dostępny w większym opakowaniu, które można użyć do uzupełnienia pustej butelki lub pojemnika. W przypadku opakowania uzupełniającego Vichy Dercos Szamponu Przeciwłupieżowego do włosów normalnych i przetłuszczających się oraz Dercos Szamponu Przeciwłupieżowego do włosów suchych o pojemności 500 ml opcja uzupełniająca pozwala na wygodne korzystanie z tego samego produktu, bez konieczności kupowania nowej butelki za każdym razem. Jest to ekonomiczne rozwiązanie, dzięki któremu nie tylko zaoszczędzimy pieniądze, ale również zadbamy o środowisko, minimalizując ilość wyrzucanego plastiku. Korzyść dla środowiska polega przede wszystkim na tym, że do produkcji opakowań uzupełniających zużywa się o 77% mniej plastiku niż w przypadku tradycyjnych butelek.

Tego nie wiesz o łupieżu

• Łupież ma tendencję do nawrotów, dlatego jeśli masz do niego skłonność, po zakończonej kuracji nie rezygnuj ze stosowania szamponu przeciwłupieżowego. Używaj go 1-2 razy w miesiącu (bądź częściej), aby zachować równowagę skóry.
• Dbaj o to, aby nie przesuszać skóry – w reakcji obronnej zaczyna ona wtedy produkować w nadmiarze sebum, co ułatwia namnażanie drożdżaków odpowiedzialnych za powstawanie łupieżu. Nie przegrzewaj jej suszarką czy nakryciami głowy.
• Starannie dobieraj kosmetyki pielęgnacyjne – bez zawartości drażniących detergentów, łagodne dla skóry. Dokładnie spłukuj szampon i odżywkę. Unikaj nadmiaru lakieru i innych środków stylizacyjnych mogących blokować ujścia mieszków włosowych i nasilających łojotok.
• Dbaj o higienę skóry głowy – to nieprawda, że codzienne mycie szkodzi włosom i nasila łojotok. Stosuj łagodne środki oczyszczające, które nie naruszają warstwy hydrolipidowej skóry.
• Umiarkowana ekspozycja na słońce zazwyczaj poprawia objawy łupieżu – latem jest on mniej dokuczliwy niż zimą. Pamiętaj jednak, że przegrzewanie skóry głowy może nasilić łojotok, a promienie UV w nadmiarze są szkodliwe dla skóry.
• Ponieważ stres wpływa na pracę gruczołów łojowych i może nasilać łupież, dbaj też o higienę stylu życia. Staraj się wysypiać, naucz się odpoczywać.
• Nie ignoruj pierwszych objawów łupieżu, ponieważ nawet ten najbardziej niewinnie wyglądający i mało dokuczliwy może z czasem rozwinąć się w łupież tłusty i stan zapalny skóry. Im wcześniej zadziałasz, tym lepiej.
• W profilaktyce łupieżu bardzo ważna jest też dieta.

Czy łupież jest zaraźliwy, czy występuje łupież u dziecka — poznaj najpopularniejsze prawdy i mity o łupieżu

Łupież może spowodować wypadanie włosów. Nie ma dowodów na to, aby łupież przyczyniał się do łysienia. W miarę postępującego łysienia obserwuje się zmniejszenie skłonności do łupieżu na skórze głowy. Wypadanie włosów może być natomiast związane z drapaniem swędzącej skóry głowy i mechanicznym uszkodzeniem mieszków włosowych.
Niewielkiego łupieżu nie trzeba leczyć, sam minie. Nieprawda. Uciążliwy łupież tłusty może rozwinąć się z nieleczonego łupieżu zwykłego (suchego) – dlatego nie wolno lekceważyć nawet niewielkiego łuszczenia się naskórka.
Łupież tłusty może prowadzić do łojotokowego zapalenia skóry. Tak, zresztą uważa się, że obydwa schorzenia mają u podłoża tę samą przyczyną – nadmierną kolonizację drożdżaka z rodzaju Malassezia. Łojotokowe zapalenie skóry może obejmować nie tylko skórę głowy, ale też twarz, tułów i kończyny. Jego objawy są często mylone z łuszczycą.
Objawy łupieżu mogą być mylone z alergią kontaktową. Wskutek działania substancji zawartych np. w farbie do włosów bądź kosmetykach pielęgnacyjnych może pojawić się odczyn na skórze powiązany ze świądem i złuszczaniem się naskórka, co może być mylone z łupieżem.
Łupież powstaje z powodu braku higieny. Nieodpowiednia higiena nie jest bezpośrednią przyczyną łupieżu, ale rzeczywiście może zwiększać ryzyko jego wystąpienia. Skóra bowiem zaczyna się wtedy przetłuszczać, dzięki czemu powstają na niej idealne warunki do namnażania grzyba Malassezia, odpowiedzialnego za łupież.
Gorące kąpiele mogą zaostrzać łupież. Tak, ponieważ zbyt wysoka temperatura może prowadzić do naruszenia bariery hydrolipidowej naskórka i zwiększać łojotok – a to wszystko sprzyja nasileniu objawów łupieżu. Tak samo dzieje się, gdy jesteś spocona – dlatego po wysiłku fizycznym dobrze jest od razu wziąć prysznic i umyć głowę.
Po 50. roku życia zmniejsza się tendencja do łupieżu. Zwykle tak jest, zwłaszcza u kobiet – wskutek menopauzy zmienia się bowiem skład lipidów w skórze i staje się ona bardziej odporna na działanie drożdżaków.
Łupieżem można się zarazić. Nieprawda! Schorzenie to związane jest z występowaniem w nadmiarze na skórze głowy grzyba Malassezia, który jest naturalnym składnikiem mikrobiomu ludzkiego.
Nieleczony może sam ustąpić. Niestety bardzo rzadko. Aby zlikwidować łupież, w większości przypadków konieczne jest stosowanie szamponów i środków przeciwgrzybiczych, a następnie odpowiedniej profilaktyki zapobiegającej jego nawrotom.

Źródła:
¹ Turner G. A., Hoptroff M., Harding C. R.: “Stratum corneum dysfunction in dandruff” International Journal of Cosmetic Science, 2012, 34, 298–306
² Kostanecki W.,Choroby włosów, PZWL, Warszawa 1979, Wydanie II
³ Test samooceny wśród 262 osób przy regularnym stosowaniu szamponu przez 2 tygodnie.
⁴ Test konsumencki na 262 konsumentach - po regularnych stosowaniu przez 2 tygodnie, Włochy.
⁵ Badanie kliniczne z udziałem 45 pacjentów, po 4 tygodniach leczenia.
⁶ Badanie rynku dermokosmetyków przeprowadzone przez AplusA i partnerów, w okresie od czerwca 2023 do września 2023, na grupie dermatologów w 29 krajach, w tym w Polsce, reprezentujących 80% globalnego PKB.

Łupież jest najczęstszą chorobą skóry głowy.