Łojotokowe zapalenie skóry głowy – przyczyny, objawy, leczenie

Łojotokowe zapalenie skóry głowy – przyczyny

Łojotokowe zapalenie skóry głowy (Seborrheic dermatitis) to przewlekła postać zapalenia skóry w okolicach głowy. Przyczyny tego schorzenia są podobne jak przy łupieżu – to nadmierna proliferacja lipofilnych drożdżaków z gatunku Malassezia, których metabolity, takie jak kwasy tłuszczowe, powodują reakcję zapalną skóry. Sprzyja mu też wzmożona produkcja sebum przez gruczoły łojowe, dlatego ŁZS najczęściej występuje u osób z przetłuszczającą się skórą głowy. Objawy mogą się nasilać pod wpływem czynników zewnętrznych, takich jak:

• przewlekły stres,
• zmęczenie, niedobór snu,
• niezbilansowana dieta, niedobór cynku, selenu i witamin z grupy B, nadmiar cukru i alkoholu, ostrych potraw, serów pleśniowych (zaostrzają one stany zapalne),
• zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia),
• zaburzenia immunologiczne, obniżenie odporności,
• wzmożona produkcja androgenów, zaburzenia hormonalne,
• nieprawidłowa higiena i pielęgnacja skóry głowy i włosów,
• przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach,
• infekcje przebiegające z wysoką gorączką,
• stosowanie niektórych leków,
• zanieczyszczenia środowiska,
• czynniki genetyczne,
• zakażenie wirusem HIV.

Schorzenie najczęściej dotyka młode osoby, choć może pojawić się w każdym wieku. Szacunkowo dotyczy ok. 1-3% populacji ogólnej oraz 3-5% młodych dorosłych¹, głównie mężczyzn w okresie dojrzewania – związane to jest z nasiloną w tym okresie produkcją męskich hormonów, odpowiedzialnych za aktywność gruczołów łojowych. U kobiet ŁZS najczęściej występuje w przypadku zaburzeń endokrynologicznych przebiegających z hiperandrogenemią (np. przy zespole policystycznych jajników). Choroba ma charakter nawrotowy i przewlekły, często jest też traktowana jako stan przedłuszczycowy. Wystąpienie ŁZS może też nasilać objawy u pacjentów z wcześniej rozpoznaną łuszczycą.

Jak się objawia ŁZS?

Stan zapalny prowadzi do powstania rumieniowych, złuszczających się wykwitów o kolistym kształcie, które często są pokryte strupami. Związane to jest z przyspieszonym złuszczaniem się martwych komórek naskórka (nawet w ciągu 9-10 dni, zamiast 28 dni), które zlepiają się w charakterystyczne łuski i przyklejają do skóry głowy. Często towarzyszy temu świąd, który nasila się pod wpływem potu. Następstwem stanu zapalnego mogą być nadżerki, przeczosy i nadmierne wypadanie włosów oraz łysienie wskutek uszkodzenia mieszków włosowych. Drapanie swędzącej skóry może prowadzić też do wtórnych infekcji. Jeśli choroba jest nasilona, objawy ŁZS mogą przenieść się na inne obszary głowy z dużą ilością gruczołów łojowych, takie jak okolice nosa, obszar czoła między brwiami, rzęsy, broda, kanały uszne czy skóra za uszami. ŁZS występuje też na owłosionych obszarach ciała, przede wszystkim na klatce piersiowej i plecach u mężczyzn.

Ciemieniucha – ŁZS u niemowląt

Wiele niemowląt w pierwszych tygodniach życia przechodzi fizjologiczny wyprysk łojotokowy zwany ciemieniuchą. Na skórze głowy widoczne są wtedy miękkie, szarożółte, tłuste strupki, które łatwo usunąć w domowej pielęgnacji. W większości przypadków pomoże częste mycie główki i czesanie włosoów szczotką z miękkim włosiem (aby wyczesać „odklejone” łuski). Można też przed kąpielą nałożyć na głowę specjalny preparat zmiękczający łuski bądź oliwkę (na bazie naturalnych olejów). Zwykle po kilku tygodniach problemy ustępują samoistnie.

ŁZS – leczenie

Nie ma leku, który pozwoliłby całkowicie wyleczyć łojotokowe zapalenie skóry głowy. Choroba ta przebiega z okresami remisji i nawrotów, dlatego wymaga powtarzania terapii, która zmniejsza widoczne objawy, redukuje świąd i stan zapalny, a także odpowiedniej profilaktyki. W leczeniu stosuje się przede wszystkim preparaty miejscowe (szampony, płyny, żele), które zawierają składniki przeciwzapalne, przeciwgrzybicze, przeciwświądowe i keratolityczne.

Jednym z najskuteczniejszych składników, rekomendowanych przez Polskie Towarzystwo Dermatologiczne, jest cyklopiroksolamina o stężeniu 1% stosowana w postaci szamponu przez co najmniej miesiąc z częstotliwością 2-3 razy w tygodniu. Ma ona działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze.

Skuteczne są też szampony zawierające ketokonazol, flutrimazol lub klotrimazol – substancje o silnym działaniu przeciwgrzybiczym. Czasami stosuje się też szampony dziegciowe.

Na co dzień – przy łagodnej postaci choroby oraz w jej profilaktyce – stosuje się dostępne bez recepty szampony dermokosmetyczne ze składnikami przeciwłupieżowymi,  takimi jak dwusiarczek selenu czy pirotynian cynku.

W przypadku ciężkiej postaci ŁZS zalecane może być miejscowe zastosowanie glikokortykosteroidów (głównie w postaci szamponu bądź pianki) – ze względu na ryzyko działań niepożądanych (głównie to atrofia skóry i teleangiektazje) terapia nie powinna jednak trwać zbyt długo (maksymalnie 2-4 tygodnie) i zawsze trzeba ją przeprowadzać pod kontrolą lekarza. Konieczne może też być włączenie przeciwgrzybiczej terapii doustnej.

Ze względu na nawrotowy charater łojotowego zapalenia skóry głowy konieczne jest profilaktyczne stosowanie szamponów przeciwgrzybiczych w okresach remisji (np. raz w tygodniu). Bardzo ważna jest też odpowiednia higiena i pielęgnacja skóry głowy i włosów, a także unikanie czynników mogących nasilać łojotok i objawy ŁZS.

Przypisy:
¹Aleksandra Buczek, Dominika Wcisło-Dziadecka, Katarzyna Sierant, Ligia Brzezińska-Wcisło, Co nowego w etiologii i terapii łojotokowego zapalenia skóry, DOI: https://doi.org/10.25121/PNM.2018.31.1A.49 Post N Med 2018; XXXI(1A): 49-54

Łojotokowe zapalenie skóry głowy (ŁZS), inaczej zwane wypryskiem łojotokowym, związane jest z nadmierną produkcją sebum przez gruczoły łojowe. Objawia się przewlekłym stanem zapalnym i nadmiernym łuszczeniem się zrogowaciałego naskórka, który może tworzyć na skórze charakterystyczne tłuste łuski. Ma charakter nawrotowy. Skąd się bierze i jak je leczyć?