Jakie choroby mogą powodować nadmierne wypadanie włosów?
Fizjologiczne wypadanie włosów
Na skórze głowy znajduje się średnio ok. 100-150 tysięcy włosów. Podobnie jak owłosienie na innych obszarach ciała, także i te włosy są stale odnawiane w stałym cyklu obejmującym 3 fazy:
- Anagen (faza wzrostu) – trwa od 3 do 6 lat. Na zdrowej skórze głowy w tej fazie znajduje się ok. 80-85% wszystkich włosów, które rosną ok. 0,5-1 cm miesięcznie.
- Katagen (faza przejściowa) – trwa 1-2 tygodnie. Znajduje się w niej jedynie 1-2% włosów. Wzrost włosa zatrzymuje się i cebulka obumiera.
- Telogen (faza spoczynku) – trwa od 2 do 4 miesięcy. Martwa cebulka wysuwa się nad pochewkę mieszka, a włos zostaje wypchnięty przez nowy włos anagenowy (który zaczyna wydostawać się na powierzchnię skóry). W tej fazie znajduje się zwykle ok. 15% owłosienia skóry głowy.
Oznacza to, że wypadanie 50-100 włosów dziennie jest naturalnym zjawiskiem fizjologicznym. Jednak w niektórych sytuacjach, pod wpływem różnych czynników, w tym chorób, możemy tracić więcej włosów niż normalnie – z całej skóry głowy bądź miejscowo. Często utracie włosów towarzyszy też zmiana ich faktury i utrata blasku – stają się szorstkie, przesuszone, matowe, gorzej się układają.
Choroby nasilające wypadanie włosów
To przede wszystkim:
- zaburzenia hormonalne – np. niedoczynność lub nadczynność tarczycy, zespół policystycznych jajników,
- przewlekłe choroby ogólnoustrojowe – np. cukrzyca, choroby wątroby, niewydolność nerek,
- choroby autoimmunologiczne – np. choroba Hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty, liszaj płaski, zespół Gougerota-Sjögrena,
- choroby weneryczne – przede wszystkim kiła wtórna (mówimy wtedy o tzw. łysieniu kiłowym obejmującym głównie część skroniową i potyliczną),
- choroby zakaźne przebiegające z wysoką gorączką, np. odra, zapalenie płuc, dur brzuszny, gruźlica,
- choroby i zaburzenia psychiczne – np. trichotillomania (chory sam wyrywa sobie włosy, co pomaga mu redukować napięcie i stres) czy anoreksja i bulimia, które powodują niedobory składników odżywczych i wpływają na pracę układu hormonalnego,
- celiakia – autoimmunologiczna choroba spowodowana nietolerancją glutenu może powodować łysienie plackowate,
- choroby owłosionej skóry głowy, np. grzybica, łupież, łojotokowe zapalenie skóry głowy, łuszczyca,
- choroby nowotworowe – utrata włosów jest odpowiedzią na leczenie z zastosowaniem chemioterapii.
Choroby z wysoką gorączką
Przyczyną wypadania włosów może być każda choroba, której towarzyszy wysoka gorączka, zmęczenie lub stres. Mówimy wtedy o łysieniu telogenowym, w którym następuje skrócenie fazy wzrostu włosa przy jednoczesnym wydłużeniu fazy spoczynku (telogenu). Utarta włosów jest wtedy często nagła, ma charakter rozproszony i obfity. Na szczęście zwykle jest to problem przejściowy. Po zidentyfikowaniu i wyeliminowaniu przyczyny – a więc wyleczeniu choroby pierwotnej – włosy wracają do naturalnego cyklu.
Choroby związane z niedoborem żelaza
Żelazo jest niezbędne dla zdrowia włosów. Pierwiastek ten stanowi podstawowy element składowy hemoglobiny, zapewniając prawidłową budowę i działanie czerwonych krwinek. Jego niedobór wpływa na pogorszenie ogólnego stanu zdrowia i wystąpienie objawów niedokrwistości. Włosy stają się cieńsze i bardziej łamliwe, a czasami może dojść do ich rozproszonego wypadania. Dlatego każda choroba związana z niedoborem żelaza – przede wszystkim anemia – może inicjować utratę włosów. Do najczęstszych przyczyn niedokrwistości z niedoboru żelaza należą:
- restrykcyjne diety, niedostateczna ilość żelaza w przyjmowanych pokarmach,
- upośledzenie wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego, np. u osób z celiakią i zapalnymi chorobami jelit,
- zwiększone zapotrzebowanie na żelazo, np. w okresie ciąży i karmienia piersią czy w okresie dojrzewania,
- zwiększona utrata krwi, np. w czasie obfitych miesiączek, wskutek chorób, np. przy wrzodach żołądka, po rozległych operacjach, a u wielokrotnych dawców krwi – jeśli nie stosują zalecanych odstępów pomiędzy oddawaniem kolejnych dawek krwi.
W takim przypadku zwykle niezbędna jest suplementacja żelaza oraz zmiana nawyków żywieniowych – zgodnie z zaleceniami lekarza.
Łysienie plackowate
Jest to schorzenie o podłożu autoimmunologicznym, którego nazwa pochodzi od charakterystycznych ognisk wyłysienia w kształcie placków pozbawionych włosów. Może też przybrać formę łysienia plackowatego całkowitego – z całkowitą utratą włosów na głowie, a także łysienia plackowatego uogólnionego – gdy włosy wypadają nie tylko na owłosionej skórze głowy, ale też na twarzy (brwi, rzęsy) i innych obszarach ciała. Choroba ta dotyka ok. 2% populacji i w wielu przypadkach objawia się już w dzieciństwie. Włosy wypadają, ponieważ wokół mieszków włosowych dochodzi do powstania silnego stanu zapalnego. Przyczyny łysienia plackowatego nie do końca są poznane, ale wiadomo, że utrata włosów o takim podłożu często jest poprzedzona wystąpieniem ostrego bądź przewlekłego stresu związanego z poczuciem straty (np. śmierć kogoś bliskiego, rozwód rodziców, utrata pracy). Łysienie plackowate może też być jednym z objawów celiakii – choroby autoimmunologicznej związanej z nietolerancją glutenu. U niektórych pacjentów może dojść do samowyleczenia. W większości jednak przypadków konieczne jest zastosowanie odpowiednich leków, zaleconych przez dermatologa. Czasami łysienie plackowate współwystępuje z innymi chorobami autoimmunologicznymi, np. związanymi ze stanem zapalnym tarczycy (Hashimoto).
Łysienie w innych chorobach autoimmunologicznych
Utarta włosów jest bardzo często powiązana z chorobami układu immunologicznego i z nimi współwystępuje. Są to przede wszystkim:
- toczeń rumieniowaty (SLE) – jest to wielonarządowa choroba autoimmunologiczna, która atakuje tkanki całego układu; jej charakterystycznymi objawami są rumień w kształcie motyla na twarzy, bóle stawów, mięśni, zmęczenie, a także nadmierne wypadanie włosów – nie tylko na głowie, ale też na twarzy (brwi, rzęsy, broda); może to być łysienie niebliznowaciejące bądź bliznowaciejące, które jest typowe dla ogniskowej postaci tocznia rumieniowatego (w tym rodzaju łysienia mieszki włosowe są zastępowane przez tkankę łączną włóknistą – dochodzi wtedy do ich zniszczenia i nieodwracalnej utraty włosów, na skórze pojawiają się blizny);
- liszaj płaski – jest to przewlekła choroba skóry oraz błon śluzowych objawiająca się charakterystycznymi zmianami grudkowymi i świądem; jedną z jej odmian jest liszaj płaski mieszkowy (LPP), który wywołuje stan zapalny wokół mieszków włosowych i w efekcie łysienie – początkowo niewielkie ogniska mają tendencję do łączenia się i zajmowania większych obszarów głowy; choroba ta występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn i u osób z jaśniejszą skórą; często prowadzi do nieodwracalnego łysienia bliznowaciejącego;
- łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) – jest to stan zapalny skóry, którego objawy obejmują miejsca z dużą ilością gruczołów łojowych, przede wszystkim głowę, klatkę piersiową czy plecy. Choroba objawia się zaczerwienieniem i swędzeniem skóry oraz nadmiernym złuszczaniem się naskórka – wtórnie może to prowadzić do uszkodzeń mieszków włosowych i nadmiernego wypadania włosów;
- reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – jest to przewlekła choroba zapalna atakująca przede wszystkim stawy; jej charakterystycznymi objawami są bóle, sztywność i obrzęk stawów, głównie rąk i stóp – dochodzi tam bowiem do pojawienia się stanu zapalnego; RZS może też atakować inne narządy, prowadząc m.in. do wypadania włosów, które często współwystępuje z tą chorobą;
- łuszczyca – w łuszczycy skróceniu ulega cykl życia komórki skóry z 28 dni nawet do 3-4 dni. Nowe komórki bardzo szybko dojrzewają, a stare nie nadążają ze złuszczaniem i na ciele tworzy się gruba warstwa martwych komórek w postaci łusek. Zmiany mogą pojawić się na skórze głowy – łuszczące się, swędzące ogniska zapalne mogą doprowadzić do uszkodzenia mieszków włosowych i utraty włosów;
- choroba Hashimoto – czyli przewlekłe zapalenie tarczycy, w którym układ immunologiczny może też atakować inne komórki, w tym mieszki włosowe; utrata włosów jest też związana z obniżonym poziomem tyroksyny – hormonu wytwarzanego przez tarczycę.
Polekowe wypadanie włosów
Wypadanie włosów często jest skutkiem nie tyle samej choroby, ile działania leków stosowanych podczas terapii. Taki efekt uboczny mogą dawać np. niektóre leki hormonalne, przecimiażdżycowe czy stosowane w leczeniu trądziku.
Zobacz, jakie leki powodują wypadanie włosów.
Klinika włosów
i skóry głowy