Przyczyny wypadania włosów – jakie są najczęstsze?

Przyczyny wypadania włosów

Gęste, mocne włosy są oznaką zdrowia, witalności i młodości. Niestety, wiele osób cierpi z powodu ich nadmiernego wypadania – praktycznie każdy doświadcza tego procesu w mniej lub bardziej natężonym stopniu w trakcie swojego życia. Jakie są najczęstsze przyczyny utraty włosów?

• Wypadanie włosów pojawia się, gdy zaburzony zostaje cykl życia włosa.
• Różne są przyczyny tego stanu: genetyczne, hormonalne, środowiskowe, a nawet związane z niewłaściwą pielęgnacją włosów i ich stylizacją.
• Za jeden z najważniejszych czynników uważa się silny bądź przewlekły stres, który zwykle poprzedza wystąpienie objawów trudnego w leczeniu łysienia plackowatego.
• Także niektóre choroby i leki mogą być przyczyną łysienia.
• W większości przypadków możliwe jest skuteczne leczenie – zahamowanie łysienia, a nawet odrost włosów.

Mieszki włosowe na głowie są genetycznie zaprogramowane do produkcji ok. 20-30 włosów w trakcie całego życia. To oznacza, że każdy włos rośnie przez kilka lat – niestrzyżony może w tym czasie osiągnąć długość ok. 30-40 cm (czasami więcej). Następnie wypada i robi miejsce kolejnemu. Cykl życia włosa przebiega indywidualnie dla każdego mieszka i składa się z trzech faz:

• anagen (faza wzrostu) – zwykle trwa ok. 3-6 lat, to czas wzrostu włosa; jednocześnie w fazie tej znajduje się ok. 80-85% włosów;
• katagen (faza przejściowa) – jest bardzo krótki, trwa zaledwie 1-2 tygodnie, w tym czasie mieszek kurczy się, a brodawka zmniejsza swoją wielkość – w fazie tej jednocześnie zwykle znajduje się 1% włosów,
• telogen (faza spoczynku) – to zwykle 2-4 miesiące, włos oddziela się całkowicie od brodawki i wypada, wypychany przez nowo rosnący w mieszku włos anagenowy. Włos znajdujący się w tej fazie jest całkowicie martwy, zrogowaciały, nieaktywny metabolicznie. W tej fazie jednocześnie znajduje się ok. 15-20% włosów.

Gdy dochodzi do zaburzenia cyklu życia włosa, pojawia się problem wypadania włosów i łysienia, zależny od wielu czynników, w tym hormonalnych, genetycznych, zewnętrznych. Najczęstszymi postaciami utraty włosów są: łysienie androgenowe, łysienie plackowate, łysienie telogenowe i łysienie fizjologiczne związane wraz z wiekiem. Mając one charakter niebliznowaciejący.

Hormonalne wypadanie włosów

Na kondycję włosów wpływ mają przede wszystkim dwa rodzaje hormonów:

• androgeny – hormony płciowe, u mężczyzn produkowane przez jądra i korę nadnerczy, a u kobiet przez korę nadnerczy i jajniki, to właśnie one odpowiadają za najczęstszą postać utraty włosów – łysienie androgenowe, które dotyka ponad 80% mężczyzn i ok. 42% kobiet¹ i związane jest z postępującą miniaturyzacją mieszków włosowych, co prowadzi do ich stopniowego zanikania, a w efekcie wypadania włosów;
• estrogeny – działają na włosy ochronnie, to dlatego kobiety w ciąży mają zwykle gęste i bardziej błyszczące włosy, a po urodzeniu dziecka, wskutek gwałtownego spadku estrogenów, pojawia się u nich wzmożone wypadanie włosów po ciąży. Spadek estrogenów jest też odpowiedzialny za ścieńczenie i przerzedzenie włosów w czasie menopauzy.

Łysienie androgenowe u mężczyzn

Najczęstszą przyczyną utraty włosów przez panów jest łysienie androgenowe, do którego predyspozycje są uwarunkowane genetycznie. Związane jest ono z produkcją androgenów: testosteronu i dihydrotestosteronu (DHT) oraz wrażliwością na nie mieszków włosowych. Utrata włosów ma charakter przewlekły i postępujący.

Łysienie u kobiet

Przerzedzenie włosów u kobiet zwykle jest związane z wiekiem (np. w okresie menopauzy), ciążą i porodem (tzw. łysienie poporodowe), a także czynnikami zewnętrznymi (zwykle ma wtedy charakter łysienia telogenowego). Część kobiet cierpi też z powodu łysienia androgenowego, wynikającego ze zwiększonego wydzielania hormonów męskich (mogą one też powodować maskulinizację ciała i pojawieniem się owłosienia na twarzy czy klatce piersiowej).

Dowiedz się więcej o łysieniu u kobiet

Łysienie fizjologiczne

W trakcie życia przechodzimy trzy okresy, w których narażeni jesteśmy na nasilone wypadanie włosów – ma ono więc charakter naturalny. To:

• telogenowe łysienie u noworodków – zwykle zaczyna się w obszarze potylicy (mówi się powszechnie, że pierwsze włosy się wycierają) i polega na wymianie włosów płodowych (meszkowych) na „dorosłe”, zachodzi wtedy pierwszy cykl wymiany włosów,
• nastolatkowe przerzedzenie włosów – może wystąpić w okresie pokwitania u ok. 20% dziewczyn i nieco więcej chłopców²,
• łysienie menopauzalne – związane ze spadkiem estrogenów.

Warto też pamiętać o tym, że wraz z wiekiem gęstość włosów zmniejsza się – spada też ilość włosów grubych, a zwiększa się ilość włosów cienkich.

Telogenowe wypadanie włosów

Jest typowe dla kobiet. Związane jest ze skróceniem fazy wzrostu włosa – więcej włosów znajduje się wtedy w fazie telogenu (a więc wypadania). Tutaj największą rolę odgrywają czynniki zewnętrzne ekspozomu – jest to ogół czynników, na jakie jesteśmy narażeni (eksponowani) w trakcie całego naszego życia. Wiele z nich może mieć negatywny wpływ na włosy i powodować ich nasilone wypadanie. To przede wszystkim:

• silny bądź przewlekły stres,
• niedobory żywieniowe wynikające ze źle zbilansowanej diety lub intensywnego odchudzania się,
• promienie UV,
• czynniki mechaniczne (uszkodzenia włosów podczas nieodpowiedniej stylizacji),
• obfite miesiączki (skutkujące niedoborami żelaza i anemią),
• zmiany klimatu (odpowiedzialne za tzw. sezonowe wypadanie włosów),
• zanieczyszczenia środowiska,
• nieodpowiednia pielęgnacja,
• niedostateczna ilość snu,
• palenie papierosów, nadużywanie alkoholu,
• zatrucie metalami ciężkimi, np. ołowiem, rtęcią.

Dowiedz się więcej o ekspozomie

Stres jest uważany za jeden z głównych czynników powodujących wypadanie włosów.
Wysoki poziom kortyzolu powoduje niedożywienie i niedotlenienie mieszków włosowych, a w efekcie osłabienie i w końcu nadmierne wypadanie włosów.

To główna przyczyna łysienia plackowatego.
Dlatego w terapii łysienia bardzo ważną rolę odgrywa pielęgnacja nie tylko włosów, ale też strefy psyche – umiejętność relaksacji i radzenia sobie ze stresem może się przyczynić do poprawy gęstości włosów.

Łysienie plackowate

Czasami przyczyną utraty włosów może być schorzenie o podłożu autoimmunologicznym nazywane łysieniem plackowatym – od charakterystycznych ognisk wyłysienia w kształcie owalnych bądź okrągłych placków pozbawionych włosów. Jest ono skutkiem tworzenia się stanów zapalnych wokół mieszków włosowych, co prowadzi do ich zniszczenia. Uważa się, że czynnikiem wywołującym bądź nasilających objawy tego rodzaju łysienia jest ostry bądź przewlekły stres. Mogą się one pojawić już w dzieciństwie bądź w okresie dorastania. Na łysienie plackowate cierpi ok. 0,1-0,2% populacji, stanowi ono ok. 2-3% wszystkich dermatoz, z jakimi pacjenci zgłaszają się do dermatologa.³

Dowiedz się więcej o łysieniu plackowatym

Choroby nasilające wypadanie włosów

Łysienie może być spowodowane przez różne choroby niezwiązane z włosami, takie jak:

• zaburzenia hormonalne – np. niedoczynność lub nadczynność tarczycy,
• przewlekłe choroby ogólnoustrojowe – np. cukrzyca, choroby wątroby, niewydolność nerek,
• choroby autoimmunologiczne – np. choroba Hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty (prowadzi najczęściej do łysienia bliznowaciejącego), liszaj płaski,
• choroby zakaźne – np. kiła,
• choroby zakaźne przebiegające z wysoką gorączka (istotna jest tutaj jej wysokość i czas trwania),
• choroby psychiczne – np. trichotillomania (chory sam wyrywa sobie włosy, co pomaga mu zredukować napięcie psychofizyczne).

Także choroby owłosionej skóry głowy mogą powodować utratę włosów – tutaj należy przede wszystkim wskazać łupież, łojotokowe zapalenie skóry głowy, łuszczycę czy niektóre grzybice.

Polekowe wypadanie włosów

Wypadanie włosów może być też skutkiem działania niektórych leków. To przede wszystkim niektóre:

• leki hormonalne – np. androgeny,
• leki przeciwmiażdżycowe – np. fibraty,
• leki nasercowe – np. beta-blokery,
• leki przeciwkrzepliwe – np. heparyna, pochodne kumaryny,
• leki przeciwtrądzikowe – np. retinoidy,
• leki przeciwgrzybicze,
• leki przeciwwirusowe,
• leki przeciwnowotworowe – np. cytostatyki;
• leki przeciwdepresyjne.

Informacje o skutku ubocznym w postaci wypadania włosów powinny znaleźć się w ulotce dołączonej do leku. Nie zawsze odstawienie tego leku skutkuje pełnym odrostem.

Nieodpowiednia pielęgnacja a wypadanie włosów

Niewłaściwe traktowanie włosów na co dzień też może je osłabiać i uszkadzać, prowadząc do ich łamliwości, a w rezultacie wypadania. Szczególnie szkodliwe dla włosów są:

• źle dobrane, obciążające włosy kosmetyki do mycia i pielęgnacji,
• stosowanie trwałych farb na bazie amoniaku, zwłaszcza rozjaśniających włosy,
• noszenie ciasnych, nieprzewiewnych okryć głowy,
• zabiegi wykorzystujące wysoką temperaturę, np. z użyciem prostownicy, lokówki,
• mocne ściąganie i spinanie włosów (mówimy wtedy o tzw. łysieniu trakcyjnym bądź łysieniu z pociągania),
• nadmierne tarcie i ciągnięcie włosów (np. podczas wycierania ich ręcznikiem,  mycia głowy bądź czesania).

Łysienie bliznowaciające

W większości przypadków (np. łysienia androgenowego czy telogenowego) mamy do czynienia z łysieniem niebliznowaciejącym. Możliwe jest wtedy możliwe zahamowanie utraty włosów i pobudzenie ich odrastania – zachowane są bowiem mieszki włosowe. W przypadku łysienia bliznowaciejącego mieszki włosowe są zastąpione przez tkankę łączną włóknistą – dochodzi wtedy do zniszczenia mieszka włosowego i nieodwracalnej utraty włosów, a na skórze pojawiają się „blizny”. Zwykle ten rodzaj łysienia jest powiązany z chorobami o podłożu autoimmunologicznym, np. liszajem płaskim, twardziną skóry czy toczniem rumieniowatym. Objawy obejmują zwykle okolice czołowo-skroniowe, dodatkowo mogą towarzyszyć im ból w trakcie dotykania i uczucie swędzenia skóry. Łysienie bliznowaciejące leczy się za pomocą m.in. kortykosteroidów –najlepsze efekty przynosi wtedy, gdy zostało rozpoczęte odpowiednio wcześnie, przy wystąpieniu pierwszych objawów. Natomiast w momencie utraty włosów (często łysienie bliznowaciejące obejmuje nie tylko owłosioną skórę głowy, ale też brwi i rzęsy) jedyną skuteczną metodą będzie ich rekonstrukcja (np. makijaż permanentny brwi) bądź zamaskowanie peruką. 

Dowiedz się więcej o skutecznych sposobach na wypadanie włosów

¹ Walkowiak H. Zastosowanie finasterydu w leczeniu łysienia androgenowego męskiego. Post Dermatol Alergol 2007; 3: 133-139
² Ligia Brzezińska-Wcisło, Anna Lis, Grażyna Kamińska, Dominika Wcisło-Dziadecka. Fizjologia i patologia wzrostu i utraty włosów na głowie u człowieka. PDiA 2003; XX, 5: 260–266
³ Ewa Joss-Wichman, rażyna Broniarczyk-Dyła.Współczesne poglądy na etiopatogenezę łysienia plackowatego. PDiA 2005; XXII, 4: 189–198