Indeks UV – co to jest i jak wpływa na Twoje zdrowie?

Choć promieniowanie ultrafioletowe nie jest widoczne gołym okiem, jego wpływ na skórę i zdrowie jest niezaprzeczalny – badania naukowe potwierdziły ten fakt ponad wszelką wątpliwość. Zbyt częsta ekspozycja ciała na słońce bez odpowiedniej ochrony może prowadzić do przedwczesnego starzenia się skóry, uszkodzenia DNA, a nawet rozwoju nowotworów. Dotyczy to również pochmurnych dni! Dlatego dzielimy się wiedzą opartą na badaniach oraz praktycznymi wskazówkami, które pomagają zadbać o zdrowie przez cały rok. Wyjaśniamy, czym dokładnie jest indeks UV i jak go odczytywać, jak działają różne typy promieniowania oraz jak skutecznie chronić skórę i oczy.

Rodzaje promieniowania UV i ich wpływ na zdrowie

Promieniowanie ultrafioletowe (UV) to niewidoczna dla oka część promieni słonecznych, która może szkodzić skórze, oczom i zdrowiu. To właśnie przez nie możemy się opalić, ale też doznać oparzeń słonecznych i uszkodzeń skóry, a w dłuższej perspektywie również przyspieszyć jej starzenie się i zwiększyć ryzyko pojawienia się nowotworu. UV szkodzi również oczom, może prowadzić np. do zaćmy.

Wyróżnia się trzy typy promieniowania UV, które różnią się długością fali, głębokością, do jakiej są w stanie przeniknąć skórę i skutkami, jakie mogą wywoływać:

• UVA to promieniowanie o najdłuższej fali z zakresu promieniowania ultrafioletowego Przenika przez chmury, szyby i dociera do głębokich warstw skóry. Odpowiada za proces fotostarzenia, czyli przedwczesne starzenie się skóry, utratę jej elastyczności, przebarwienia i zmiany w strukturze włókien kolagenowych. Działa wolno, ale jego skutki kumulują się przez lata. UVA jest również związane z reakcjami fotouczulającymi i fotoalergicznymi. W obrębie promieniowania UVA wyróżnia się też tzw. długie promienie UVA, które mają jeszcze większą długość fali i mogą wnikać najgłębiej ze wszystkich typów UV – nawet do poziomu komórek. To one odpowiadają za niewidoczne na pierwszy rzut oka uszkodzenia, które kumulują się latami i mogą prowadzić do poważniejszych zmian, np. nowotworowych.
• UVB to promieniowanie o średniej długości fali. Jest silniejsze, choć dociera tylko do naskórka. To ono odpowiada za poparzenia słoneczne, pojawienie się rumienia i uszkodzenia DNA w komórkach skóry. Powtarzająca się ekspozycja na UVB bez odpowiedniej ochrony może prowadzić do rozwoju nowotworów skóry, w tym czerniaka, raka kolczystokomórkowego i podstawnokomórkowego. Jego natężenie jest największe latem w godzinach południowych.
• UVC to najkrótsza i najbardziej energetyczna forma promieniowania ultrafioletowego. Na szczęście nie dociera do powierzchni Ziemi, ponieważ jest całkowicie pochłaniana przez atmosferę. Choć nie występuje naturalnie w środowisku, bywa wykorzystywana sztucznie (na przykład w lampach bakteriobójczych).

Wpływ słońca na skórę to m.in. osłabienie bariery ochronnej skóry, immunosupresję (czyli osłabienie odporności) oraz rozwój zmian nowotworowych. Jedną z przyczyn jest powstawanie wolnych rodników. Takie uszkodzenia mogą prowadzić do przyspieszonego starzenia się skóry, powstawania zmarszczek, przebarwień, osłabienia bariery ochronnej skóry, a w skrajnych przypadkach nawet do rozwoju nowotworów.

Profilaktyka ma ogromne znaczenie, bo codzienne wysokie dawki promieniowania UV mogą prowadzić do trwałych zmian. Wrażliwość skóry na promieniowanie zależy także od jej fototypu. Fototyp to inaczej rodzaj skóry pod względem reakcji na słońce, czyli tego, jak szybko ulega poparzeniom i czy się opala. Im jaśniejsza karnacja, tym większe ryzyko uszkodzeń. Skóra o fototypie I i II (jasna) bardzo łatwo ulega poparzeniom słonecznym i opala się trudno lub wcale. Fototyp III opala się stopniowo, a poparzeniom ulega rzadko. Z kolei fototypy IV, V i VI (ciemniejsze karnacje) opalają się łatwo i bardzo rzadko reagują rumieniem, ale również wymagają ochrony UV, choćby z uwagi na ryzyko przebarwień i osłabienia bariery skóry.

Indeks UV – co to znaczy?

Indeks UV (UV Index, UVI) to międzynarodowa skala, która określa natężenie promieniowania ultrafioletowego docierającego do powierzchni Ziemi w danym miejscu i czasie. Wskaźnik ten powstał z inicjatywy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i służy jako narzędzie ostrzegawcze. Im wyższa jego wartość, tym większe jest ryzyko uszkodzenia skóry i oczu podczas przebywania na słońcu.

Wartość indeksu UV podawana jest zwykle w prognozach pogody (szczególnie w sezonie letnim). Indeks uwzględnia zarówno promieniowanie UVA, jak i UVB. Wysoka wartość indeksu oznacza, że promieniowanie jest intensywne i może wywołać negatywne skutki już po krótkiej ekspozycji. Dlatego dobrze jest monitorować ten wskaźnik regularnie, niezależnie od temperatury czy nasłonecznienia.

Jak odczytywać skalę indeksu UV?

Skala indeksu UV pomaga ocenić, jak silne jest promieniowanie ultrafioletowe danego dnia i czy może stanowić zagrożenie dla zdrowia. Najczęściej przyjmuje wartości od 0 do 11+, choć niektóre źródła rozszerzają ją do 12. Każdy przedział liczbowy odpowiada konkretnemu poziomowi ryzyka i sugeruje, po jaką ochronę warto sięgnąć.

Indeks UV 0-2
Na tym poziomie promieniowanie jest słabe i nie stanowi istotnego zagrożenia dla zdrowej skóry. Można bezpiecznie przebywać na zewnątrz bez dodatkowej ochrony, choć osoby o bardzo jasnej karnacji powinny nadal zachować ostrożność. Warto rozważyć noszenie okularów przeciwsłonecznych.

Indeks UV 3-5
Ryzyko uszkodzeń skóry wzrasta, zwłaszcza przy dłuższej ekspozycji na słońce. Zaleca się przebywanie w cieniu w godzinach południowych oraz stosowanie podstawowej ochrony: okularów przeciwsłonecznych (z filtrem UV), nakrycia głowy i kremu z filtrem SPF 30 lub wyższym.

Indeks UV 6-7
Taka wartość indeksu oznacza, że promieniowanie UV jest silne i może szybko doprowadzić do wystąpienia oparzeń skóry. W miarę możliwości, warto zatem unikać słońca w godzinach 10:00-16:00, nosić zakrywające ciało ubranie i okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV oraz regularnie nakładać krem z wysokim filtrem (SPF 30-50) na każdy fragment odsłoniętej skóry. Nawet krótki spacer bez zabezpieczenia może zakończyć się rumieniem lub podrażnieniem.

Indeks UV 8-10
Ekspozycja na słońce przy tym poziomie promieniowania niesie wysokie ryzyko poparzeń i uszkodzeń skóry oraz oczu. Niezbędne jest więc stosowanie wszystkich środków ochrony: kremów z filtrem SPF 50+, nakrycia głowy, okularów oraz odzieży z długimi rękawami i nogawkami. Jeśli zaś to możliwe, najlepiej będzie ograniczyć przebywanie na zewnątrz w godzinach największego nasłonecznienia.

Indeks UV 11+
To poziom skrajnego zagrożenia – nawet krótka ekspozycja bez ochrony może powodować natychmiastowe poparzenia. Szczególnie narażone są osoby o jasnej karnacji. Zaleca się pozostawanie w pomieszczeniach lub w głębokim cieniu, stosowanie pełnej ochrony przeciwsłonecznej i unikanie słońca między godziną 10:00 a 16:00.

Indeks UV a pogoda – czy zawsze idą w parze?

Choć wiele osób odruchowo łączy wysoki indeks UV z bezchmurnym niebem, sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. Zachmurzenie nie oznacza automatycznie, że promieniowanie ultrafioletowe nie stanowi zagrożenia, bo nawet do 80% promieniowania UV może przenikać przez lekkie chmury. Ponadto niektóre zjawiska atmosferyczne mogą potęgować jego działanie, np. odbijanie się światła od jasnych powierzchni, jak woda, piasek czy śnieg.
Dlatego właśnie warto codziennie śledzić indeks UV, i to niezależnie od warunków pogodowych. Pogoda bywa złudna, a skutki promieniowania nie zawsze są odczuwalne od razu.

Jak chronić skórę, gdy indeks UV jest wysoki?

Wysoki indeks UV to sygnał, że skóra wymaga szczególnej ochrony. Nie tylko latem, ale przez cały rok, również w dni pochmurne czy zimowe.

Nie istnieje coś takiego, jak stuprocentowo bezpieczne opalanie, nie znaczy to jednak, że latem nie wolno wychodzić z domu. Warto sięgać po dermokosmetyki z jak najwyższym filtrem SPF, które będą chronić zarówno przed promieniowaniem UVB, jak i UVA, w tym również jego długimi falami. Dobrze, by kosmetyk zawierał składniki pielęgnacyjne, np. nawilżające i wspomagające barierę ochronną skóry. Ochrona powinna być skuteczna, ale przy tym łagodna, dlatego najlepszy wybór to kosmetyki hipoalergiczne i testowane na skórze wrażliwej.

Ochrona przeciwsłoneczna – jakie kosmetyki stosować?

W ofercie Vichy znajduje się linia zaawansowanych dermokosmetyków ochronnych Vichy Capital Soleil, które odpowiadają na zróżnicowane potrzeby skóry. Została ona stworzona z myślą o codziennej ochronie przed skutkami ekspozycji na promieniowanie UV. Oprócz wysokiego SPF i szerokiego spektrum działania, kosmetyki z tej gamy wzbogacono wodą wulkaniczną Vichy, która zawiera aż 15 minerałów wspomagajacych barierę ochronną skóry. Produkty są hipoalergiczne, wodoodporne i testowane na skórze wrażliwej.

Vichy Idéal Soleil Aksamitny krem do twarzy SPF 50+ został stworzony z myślą o osobach o jasnej i wrażliwej skórze, które potrzebują skutecznej, a jednocześnie komfortowej ochrony przeciwsłonecznej. Krem nie tylko zabezpiecza skórę przed poparzeniami i przebarwieniami, ale także ją nawilża i wygładza. Dzięki delikatnej konsystencji dobrze się rozprowadza i nie pozostawia białych śladów. Produkt może być stosowany jako codzienna baza ochronna, również pod makijaż.

Vichy Capital Soleil Mleczko ochronne do twarzy i ciała SPF 50+ to klasyczne mleczko przeciwsłoneczne, które łączy wysoką ochronę SPF 50+ z delikatną formułą odpowiednią dla każdego rodzaju skóry, również tej wrażliwej. Mleczko może być stosowane zarówno na twarz, jak i na ciało, dzięki czemu sprawdzi się jako uniwersalny produkt dla całej rodziny.

Nowoczesny spray Vichy Cell Protect Water Fluid Spray SPF 50+ to propozycja dla osób, które szukają kosmetyku lekkiego i komfortowego w aplikacji. Dzięki wodnej konsystencji błyskawicznie się wchłania i nie pozostawia tłustej warstwy ani białych śladów, nawet na ciemniejszych typach skóry. Skład oparty jest na opatentowanej technologii Netlock, która sprawia, że filtry tworzą jednolitą, ultracienką i odporną na pot, wodę oraz ścieranie warstwę ochronną. Kosmetyk zapewnia ponadto zaawansowaną ochronę na aż czterech poziomach: UVB, UVA, długie UVA oraz antyoksydacja. Spray działa więc na poziomie komórkowym, chroniąc skórę przed kumulującymi się uszkodzeniami słonecznymi. Dodatkowe składniki aktywne, takie jak kwas hialuronowy, frakcje probiotyczne i woda wulkaniczna Vichy, wspomagają nawilżenie i regenerację bariery ochronnej skóry.

Vichy UV-Age Daily SPF 50+ to ultralekki fluid o wodnej konsystencji, idealny do codziennej ochrony przed fotostarzeniem. Łączy w sobie bardzo wysoką ochronę przeciwsłoneczną (SPF 50+, UVA + UVB) z działaniem pielęgnacyjnym: zawiera 2% niacynamidu o działaniu rozjaśniającym, frakcje probiotyczne i wodę wulkaniczną Vichy. Regularnie stosowany, stopniowo zmniejsza przebarwienia na twarzy od słońca i poprawia jędrność skóry. Jego skuteczność potwierdzono klinicznie – już po 56 dniach stosowania zaobserwowano zmniejszenie widoczności przebarwień o 27%*. Nie szczypie w oczy, jest hipoalergiczny i niekomedogenny, dzięki czemu sprawdzi się także u osób z wrażliwą cerą. Dostępna jest też wersja koloryzująca, która ujednolica koloryt skóry.

Nie tylko filtr – jak jeszcze chronić się przed słońcem?

Produkty z filtrem UV są niezwykle istotne, ale to nie jedyna metoda na ochronę przed szkodliwym wpływem słońca na skórę. Jakie jeszcze nawyki warto sobie wykształcić?

• Unikaj słońca w godzinach szczytu – planuj aktywność w godzinach niższego nasłonecznienia albo przynajmniej korzystaj z cienia;
• noś odzież ochronną – długie rękawy, długie spodnie lub spódnice oraz ubrania z oznaczeniem UPF skutecznie chronią skórę przed promieniowaniem, szczególnie jeśli są wykonane z gęsto tkanych materiałów;
• chroń oczy okularami przeciwsłonecznymi z filtrem UV – wybieraj modele z oznaczeniem UV400 i dużymi szkłami, które ochronią nie tylko oczy, ale też skórę wokół nich;
• zakładaj kapelusz z szerokim rondem – osłania on twarz, kark i uszy lepiej niż czapka z daszkiem, zmniejszając tym samym ryzyko poparzeń i przebarwień;
• korzystaj mądrze z cienia – parasol, drzewa czy markiza ograniczą kontakt ze słońcem, ale nie eliminują go całkowicie; warto mieć nałożony na skórę filtr również w cieniu;
• smarując skórę kremem z filtrem, nie pomijaj ust, uszu, karku i stóp – te miejsca często są zapominane, a są one równie mocno narażone na promieniowanie;
• unikaj solariów i sztucznego opalania – promieniowanie UVA emitowane w solariach przenika głęboko w skórę, zwiększając ryzyko nowotworów i przyspieszając proces starzenia; to nie jest bezpieczna alternatywa dla opalania na słońcu;
• sprawdzaj codziennie indeks UV – aplikacje pogodowe, strony WHO czy IARC informują o poziomie promieniowania UV w danym dniu; już przy wartości 3 zaleca się stosowanie ochrony, niezależnie od tego, czy świeci słońce;
• zadbaj o szczególną ochronę dzieci – ich skóra jest cieńsza i bardziej wrażliwa na UV; dzieci do 1. roku życia powinny przebywać w cieniu, a u starszaków warto już od najmłodszych lat budować nawyk codziennego stosowania filtrów, noszenia kapeluszy i okularów;
• nie rezygnuj z ochrony zimą i w górach – promieniowanie UV wzrasta wraz z wysokością n.p.m.; zimowe wypady na narty to czas, gdy ochrona przeciwsłoneczna jest równie istotna jak latem;
• utrzymuj skórę w dobrej kondycji – dobrze nawilżona i odżywiona skóra lepiej radzi sobie z działaniem wolnych rodników; warto stosować kosmetyki z antyoksydantami, takimi jak witamina C i E czy niacynamid;
• nie wystarczy raz się nasmarować – kosmetyki przeciwsłoneczne działają najlepiej wtedy, gdy są aplikowane we właściwej ilości (ok. 2 mg/cm² skóry, co oznacza ok. pół łyżeczki na twarz) i aplikowane potem regularnie co 2 godziny lub po każdej kąpieli, intensywnym poceniu się czy wytarciu ręcznikiem.

Dlaczego warto śledzić indeks UV na co dzień?

Codzienne sprawdzanie poziomu indeksu UV to prosty, ale bardzo skuteczny sposób na skuteczną ochronę skóry. Promieniowanie ultrafioletowe oddziałuje na nią niezależnie od pogody – może być wysokie nawet w pochmurny dzień, zimą czy w cieniu. Regularne monitorowanie tego wskaźnika pomaga więc lepiej zaplanować aktywność na świeżym powietrzu, dobrać odpowiednią ochronę i zminimalizować ryzyko wystąpienia oparzeń, wzmożenia procesu fotostarzenia się skóry czy powstawania zmian nowotworowych. To drobna zmiana w codziennej rutynie, która może mieć ogromne znaczenie dla zdrowia i wyglądu skóry.

Tekst został zweryfikowany przez mgr inż. Aleksandrę Wójcicką.
Za deklaracje marketingowe odpowiada Vichy.

Mgr inż. Aleksandra Wójcicka, Specjalista ds. Legislacji i Oceny Bezpieczeństwa

* Test kliniczny pigmentacji przebarwień z analizą obrazu u 43 kobiet.

Bibliografia:
1. Cancer Code Europe. 2024. Co oznacza „indeks UV”?. Dostęp 27 maja 2025: https://cancer-code-europe.iarc.fr/index.php/pl/12-sposobow/narazenie-na-oddzialywanie-promieniowania-slonecznego-uv/3717-co-oznacza-indeks-uv
2. Cancer Code Europe. 2024. When is the sun strongest?. Dostęp 27 maja 2025: https://cancer-code-europe.iarc.fr/index.php/en/ecac-12-ways/sun-uv-exposure-recommendation/77-sun-strongest
3. Gov.pl. 2024. Promieniowanie ultrafioletowe UV. Dostęp 27 maja 2025: https://www.gov.pl/web/psse-elk/promieniowanie-ultrafioletowe-uv
4. Kosmopedia.org. 2024. Kosmetyki przeciwsłoneczne. Dostęp 27 maja 2025: https://www.kosmopedia.org/co-jest-w-kosmetyku/kosmetyki-przeciwsloneczne/
5. Medical News Today. 2022. Can you get sunburn on a cloudy day?. Dostęp 27 maja 2025: https://www.medicalnewstoday.com/articles/can-you-get-sunburn-on-a-cloudy-day#staying-protected
6. Na Fali Nauki. 2024. Promieniowanie UV – wszystko co chcielibyście wiedzieć a boicie się zapytać. Dostęp 27 maja 2025: https://nafalinauki.pl/promieniowanie-uv/
7. Pacjent.gov.pl. 2024. 5 zasad ochrony przed słońcem. Dostęp 27 maja 2025: https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/5-zasad-ochrony-przed-sloncem
8. WHO. 2022. Radiation: The ultraviolet (UV) index. Dostęp 27 maja 2025: https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/radiation-the-ultraviolet-(uv)-index