Czym jest ekstrakt?
Ekstrakt, czyli inaczej wyciąg, powstaje w efekcie procesu ekstrakcji polegającego na wyodrębnieniu danego składnika bądź mieszaniny za pomocą dyfuzji. Ekstrakty mogą pochodzić z różnych źródeł. Wyodrębnia się ekstrakty roślinne, ziołowe, owocowe, warzywne, a nawet drożdżowe. Zastosowanie wyciągów jest bardzo szerokie. Proces ekstrakcji wykorzystuje wiele gałęzi przemysłu: medyczną, farmaceutyczną, kosmetyczną, spożywczą, itp.
Z chemicznego punktu widzenia: definicja ekstraktu
Nazwa ekstraktu pochodzi od łacińskiego rzeczownika “extractum” oznaczającego “to, co zostało wyciągnięte”, stąd też tak popularny synonim “wyciąg”. Zasadniczo za ekstrakt uznaje się roztwór związków chemicznych, który został wyodrębniony jako efekt procesu ekstrakcji. Ów roztwór może być zarówno jedną daną substancją, jak i mieszaniną kilku różnych składowych. Może także samoistnie stanowić gotowy produkt, ale również może zostać poddany innym procesom chemicznym, w celu otrzymania jak najczystszej formy pożądanej substancji.
Z praktycznego punktu widzenia: jak powstaje ekstrakt?
Ekstrakty mogą pochodzić z różnych źródeł. Konkretne wyciągi uzyskuje się zarówno z roślin, ziół, owoców, warzyw, jak i drożdży. Z tych nietypowych najpopularniejszy jest wyciąg ze śluzu ślimaka. Aby wyjaśnić, jak powstaje ekstrakt, zwróćmy się ku jednemu z jego rodzajów - ekstraktowi roślinnemu. Tego typu wyciągi pozyskiwać można z całych roślin albo z ich poszczególnych części (liści, łodyg, korzeni, kwiatów, soku, itp.). Proces ekstrakcji opiera się na doborze odpowiedniego rodzaju rozpuszczalnika, dzięki któremu doprowadza się do dyfuzji, polegającej w głównej mierze na chaotycznej mieszaninie cząsteczek. Dzięki temu z wody, roztworu wodno-alkoholowego, alkoholu etylowego, glicerolu lub chociażby olejków roślinnych wyodrębniony zostaje pożądany składnik (bądź ich zespół), który może już być gotowym produktem, bądź półproduktem poddanym wymrażaniu, destylacji, czy krystalizacji, aby uzyskać oczekiwany czysty związek chemiczny.
Przy wytwarzaniu ekstraktów nie tylko roślinnych bardzo ważne jest pieczołowite przestrzeganie receptury, poprawności przebiegu procesu oraz ilości zastosowanych substancji czynnych. Ze względu na to zostały wprowadzone pewne regulacje, które zaowocowały standaryzacją dwóch typów ekstraktów roślinnych:
* pierwszym typem jest ekstrakt skoncentrowany, czyli taki, w którym konkretny składnik z danej rośliny posiada stężenie wyższe niż w naturalnej postaci. Za tego typu wyciągi uznaje się na przykład ten uzyskany z zielonej herbaty zawiera aż 95% polifenoli - w rzeczywistości zielona herbata posiada ich maksymalnie 50%,
* drugi typ, w przeciwieństwie do pierwszego charakteryzuje się stężeniem substancji czynnych zbliżonym do tego, które występuje w naturze. Nie ma w tym przypadku już takich restrykcji, a dodatkowo ważna jest nie jedna substancja aktywna, lecz każdy składnik danego wyciągu.
Ekstrakty z roślin przede wszystkim wykorzystywane są w kosmetyce ze względu na bogate źródło polifenoli, flawonoidów, witamin czy innych substancji odżywczych, bardzo pomocnych w pielęgnacji włosów i ciała. W zależności od rodzaju różni się ich przeznaczenie. Zastosowanie wyciągów roślinnych w kosmetyce jest bardzo szerokie - oscyluje wokół nawilżania naskórka, odżywiania, regeneracji warstwy hydrolipidowej, redukcji mankamentów, profilaktyki, czy na przykład opóźniania objawów starzenia się skóry. Warto także dodać, że ich popularność w ostatnim czasie znacząco wzrosła na fali trendu naturalności i szukania składników aktywnych kosmetyków w przyrodzie.
Z konsumenckiego punktu widzenia: jakie jest zastosowanie ekstraktów?
Poza branżą kosmetyczną, w której z ekstraktów ziołowych, roślinnych, a nawet owocowych i warzywnych korzysta się na ogromną skalę, wyciągi znajdują również zastosowanie w innych gałęziach przemysłu:
* w medycynie naturalnej, ku której coraz częściej zwraca się medycyna konwencjonalna, przede wszystkim wykorzystuje się prozdrowotne właściwości ekstraktów ziołowych,
* ekstrakty farmaceutyczne to przede wszystkim nalewki, wyciągi płynne, gęste i suche z surowca zielarskiego, roślinnego, owocowego, rzadziej warzywnego,
* ekstrakty spożywcze to przede wszystkim koncentraty tworzone z myślą o wartościach odżywczych bądź smakowych. Dodatkowo ekstrakcja to świetny sposób na konserwowanie żywności.